Σκοπός της ενότητας

Η ενότητα επικεντρώνεται στην σύντομη περιγραφή του νοήματος των ΤΠΕ στις σύγχρονες διαδικασίες εκπαίδευσης και παρουσιάζει κάποια εργαλεία ενισχύοντας τη δημιουργικότητα των μαθητών.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Ο αναγνώστης θα διαβάσει και θα μάθει για τoν ρόλο και τον αντίκτυπο των ΤΠΕ σχετικά με τις αλλαγές των διαδικασιών εκπαίδευσης έτσι ώστε να είναι πιο ενδιαφέρον για τη νέα γενιά. Θα μάθει σχετικά με τα εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν την ενίσχυση της δημιουργικότητας και την κριτική σκέψη των μαθητών.

Εισαγωγή

Η νέα γενιά των μαθητών συνήθως αποδίδεται ως ψηφιακή ιθαγενής, NetGen ή Google Generation [4]. Μεγαλώνουν περιβαλλόμενοι από την τεχνολογία και είναι χαρακτηριστικό για αυτούς να εκμεταλλεύονται τις ΤΠΕ σε διαφορετικές καταστάσεις ζωής, χωρίς να αποκλείεται η μάθηση, με φυσικό τρόπο. Στην περίπτωση των νέων, ως μεγαλύτερο κίνητρο εκμάθησης αναγνωρίζεται η μάθηση μέσα από τον πειραματισμό και την εξερεύνηση, η οποία χρησιμοποιεί:

• τα στοιχεία του παιχνιδιού,
• τη διερεύνηση εναλλακτικών προσεγγίσεων από σκέψη και αναζήτηση για κάτι διαφορετικό,
• τον ευφάνταστο τρόπο σκέψης για την επίτευξη ενός στόχου,
• την πραγματοποίηση συνδέσεων με τα προηγούμενα
• και τη νέα μάθηση και κριτική σκέψη για τις ιδέες, τις δράσεις και τα αποτελέσματα.

Όλα τα παραπάνω παρουσιάζουν τους περισσότερους από τους βασικούς δείκτες της δημιουργικής σκέψης. Και όλες αυτές οι δραστηριότητες θα μπορούσαν να υποστηρίζονται από ΤΠΕ [1].

Ο ρόλος των ΤΠΕ στη διαδικασία μάθησης

Με βάση το [4] θα μπορούσε να αναφερθεί ότι λόγω της πίεσης από την ΕΕ, η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι εξοπλισμένα με παραδοσιακά ΤΠΕ (υπολογιστές, διαδραστικούς πίνακες και σύνδεση με το Διαδίκτυο). Συνεχώς αυξάνεται ο αριθμός των οποίων επενδύει και σε άλλες συσκευές, όπως οι φορητοί υπολογιστές, ηλεκτρονικά μικροσκόπια, web-κάμερες, κ.λπ. Διάφορα ευρωπαϊκά σχολεία χρησιμοποιούν Moodle, wikis, blogs και επίσης έχουν τη δική τους σελίδα. Διαδικτυακές πλατφόρμες θα μπορούσαν να παρέχουν την πρόσβαση των γονέων σε εκπαιδευτικό υλικό και δραστηριότητες, τα οποία θα τους βοηθήσουν να κατανοήσουν νέες προσεγγίσεις μάθησης και να υποστηρίξουν τα παιδιά τους στο σπίτι με τα μαθήματά τους.

Ωστόσο, η κύρια έλλειψη μηχανοργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας έγκειται στην ικανότητα στις ΤΠΕ των εκπαιδευτικών. Πολλοί από αυτούς χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ ακριβώς ως επέκταση ή αντικατάσταση των παραδοσιακών εργαλείων (διαδραστικός πίνακας ως αντικατάσταση του μαυροπίνακα, παρουσιάσεις PPT ως αντικατάσταση των εντύπων βιβλίων) και το Internet χρησιμοποιείται κυρίως για την πρόσβαση σε νέες πληροφορίες για το δάσκαλο κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του για τα μαθήματα.

Η ικανότητα ΤΠΕ περιλαμβάνει την κατάλληλη επιλογή, χρήση και αξιολόγηση των ΤΠΕ. Παρουσιάζει την ικανότητα να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλα μέσα, να χρησιμοποιούν, να αναπτύσσουν, να δημιουργήσουν και να επικοινωνούν πληροφορίες, να λύσουν προβλήματα, να αναπτύξουν ιδέες, να δημιουργήσουν και να ελέγξουν, κλπ χρησιμοποιώντας τεχνολογικά εργαλεία. [3] Οι ΤΠΕ βοηθούν να αναπτύξουν μια ιδέα για ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα (για παράδειγμα, μια σειρά από σημειώσεις, ένα γράφημα, ένα μοντέλο υπολογιστικών φύλλων ή web σελίδας, μια γραφική επεξεργασία εικόνας, μια ακολουθία βίντεο ή κινουμένων σχεδίων μικρής διάρκειας) που μπορούν να προβληθούν, να ακουστούν και να προβληματίσουν, προκειμένου να προχωρήσουμε δημιουργικά σε σύντομο χρονικό διάστημα. [1]. Οι ΤΠΕ επιτρέπουν το αυτόνομο μοντέλο μάθησης που προωθεί την έναρξη, τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη με την ανεξάρτητη έρευνα, γιατί οι μαθητές αναμένεται να συλλέγουν, επιλέγουν, αναλύουν, οργανώνουν, επεκτείνουν, μετατρέπουν και παρουσιάζουν τις γνώσεις χρησιμοποιώντας τις ΤΠΕ στην αυθεντική και ενεργητική μάθηση παράδειγμα. [9]

Ως ζωτικής σημασίας παράγοντας για τη δυνατότητα χρήσης του κατάλληλου εργαλείου ΤΠΕ φαίνεται να είναι η διδασκαλία των μαθητών να χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ πριν από την εφαρμογή τους για ένα συγκεκριμένο θέμα και τη λύση του προβλήματος.

Εργαλεία ΤΠΕ, όπως διαδραστικοί πίνακες, εξοπλισμός προβολής βίντεο και μικροσκόπια που συνδέονται με τους υπολογιστές, υπολογιστικά φύλλα που παρασκευάζονται για να καταγράψουν και να μοντελοποιήσουν δεδομένα , CD-ROM, παρουσιάσεις με βίντεο θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως υποστηρικτικά τεχνολογικά εργαλεία, αλλά και εργαλεία για την ενίσχυση των κινήτρων, τη συμμετοχή των μαθητών και τη δημιουργικότητα μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εξαρτάται από τον τρόπο που χρησιμοποιούνται από το δάσκαλο. Δυστυχώς, δεν υπάρχει γενική καθοδήγηση σχετικά με το πώς να αναπτύξουν στην πραγματικότητα τη δημιουργικότητα στην πράξη [4].

Τα εργαλεία ΤΠΕ και  κοινωνικών υπολογιστών μπορούν να επηρεάσουν τη μάθηση ως εξής:

• υποστηρίζοντας διαφορετικές αισθήσεις με απεικονίσεις πολυμέσων και παραστάσεις, σε υλικά που αναπτύχθηκαν από τους καθηγητές και παρέχοντας νέες ευκαιρίες για δημιουργικότητα για τους φοιτητές
• υποστηρίζοντας τη συνεργασία με τη νέα διαδικτυακή παραγωγή, το σχολιασμό και τα εργαλεία δικτύωσης, τη βελτίωση τόσο των συνολικών όσο και των ατομικών επιδόσεων
• υποστηρίζοντας τη διαφοροποίηση και τη διαφορετικότητα διαβιβάζοντας στους εκπαιδευτικούς μία μεγάλη ποικιλία διδακτικών και μεθοδολογικών εργαλείων που μπορούν να τοποθετηθούν στους αντίστοιχους στόχους μάθησης
• ενδυναμώνοντας τους μαθητές να προσαρμόσουν τη μαθησιακή διαδικασία τους σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον αμοιβαίας συνδρομής, προβληματισμού, κριτικής και αλληλεπίδρασης με τους καθηγητές και τους συμμαθητές τους, συνδυάζοντας τυπική, μη τυπική και άτυπη μάθηση. [10]

Η επιρροή των ραγδαίων αλλαγών στον τομέα των ΤΠΕ εκτιμάται επίσης στην εκπαίδευση. Με το καλωσόρισμα των έξυπνων τεχνολογιών στην έξω-σχολική ζωή, χρησιμοποιούνται πιο συχνά και για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αλληλεπιδρούν (να μάθουν, να ανακαλύψουν, να συνεργαστούν, να δημιουργήσουν και να μοιράσουν) σε ένα ασφαλές, διασκεδαστικό, εμπνευσμένο και υποστηρικτικό περιβάλλον. Το Σχήμα παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα ιδεών για το πώς να χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση.

Εικόνα : Πρακτικές ιδέες για τη διδασκαλία σε ψηφιακά περιβάλλοντα. Πηγή: [2]

ΤΠΕ εργαλεία για την ενίσχυση τη δημιουργικότητας

Μόνο η αντικατάσταση των παραδοσιακών εργαλείων με ΤΠΕ δεν οδηγεί στη δημιουργικότητα και την καινοτομία. Ο συνδυασμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερο χώρο για τις δύο πλευρές της εκπαιδευτικής διαδικασίας [4]. Με βάση τις αλλαγές στον τομέα των τεχνολογιών, όπως η εμφάνιση και η υιοθέτηση του Web 2.0 και των τεχνολογιών cloud, η φύση της διδασκαλίας και η εκμάθηση των τεχνολογιών γίνεται πιο κοινωνική, συλλογική και πολυτροπική [5]. Η σύγκλιση των τηλεπικοινωνιών με τους υπολογιστές έχει δημιουργήσει πολλές δυνατότητες για τη χρήση μιας ποικιλίας νέων τεχνολογικών εργαλείων στη διδασκαλία και στο εκπαιδευτικό σύστημα [6]. Οι ΤΠΕ προτείνουν νέο χώρο για την πρόσβαση, την επέκταση, τη μετατροπή και την ανταλλαγή ιδεών σε διαφορετικά στυλ και μορφές. Βοηθούν το μαθητή να μοιραστεί μαθησιακούς πόρους και χώρους, να προωθήσει τις αρχές της μαθητοκεντρικής και συνεργατικής μάθησης και να ενισχύσουν την κριτική σκέψη, τη δημιουργική σκέψη και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων [6]. Εργαλεία όπως οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, My Space, Twitter), σελιδοδείκτες ανταλλαγής, πολυμέσα (Flickr, YouTube), online gaming (Second Life) και το blogging προσφέρουν νέες ευκαιρίες για τους ανθρώπους να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους, είναι διαθέσιμες στο ευρύ κοινό και έχουν ανατροφοδότηση. Τα δίκτυα καινοτομίας μπορεί να είναι συστάδες, επιχειρηματικά οικοσυστήματα και κοινότητες πρακτικής, στρατηγικές συμμαχίες ή ζωντανά εργαστήρια. Η δημιουργικότητα θα μπορούσε να ενισχυθεί με τα ακόλουθα εργαλεία [8]:

• Τα Blogs αναπτύσσουν τη δημιουργική σκέψη και τις δεξιότητες γραφής των μαθητών, διότι μπορούν να δημοσιεύουν ό, τι θέλουν και να σχολιάσουν ή να μοιραστούν το υλικό άλλων, ανοιχτά γράφοντας για θέματα που τους ιντριγκάρουν και δίνοντας διέξοδο στις ιδέες τους, χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν για τη βαθμολόγηση ή γραμματικά λάθη. Το Blogging κάνει τους μαθητές να νιώσουν υπεύθυνοι για τη μάθησή τους και ενθαρρύνονται να ενσωματώσουν τη δημιουργικότητα στη μάθηση τους μέσω αυτών, τα οποία δεν μπορούσαν να κάνουν πριν. Πολύ γνωστά και δημοφιλή είναι τα Edublogs, Blogger, WordPress.
• Τα εργαλεία κινουμένων σχεδίων και κόμικς είναι ωραία εργαλεία για την εκπαίδευση, επειδή οι μαθητές αγαπούν τα κινούμενα σχέδια και τα κόμικς. Χρησιμοποιώντας τα στη διδασκαλία, οι μαθητές αυτόματα εμπλέκονται περισσότερο από ποτέ. Η δημιουργία δικών τους κόμικς ή κινουμένων σχεδίων τους δίνει την ευκαιρία να αφήσουν χαλαρές τις δημιουργικές τους δυνάμεις και να σκαλίσουν τον κόσμο της δημιουργικότητας χωρίς κανένα εμπόδιο. Ένας από τους δικτυακούς τόπους με τέτοιους πόρους είναι η ιστοσελίδα ‘Cartoons for the Classroom’.
• Τα Mind–Mapping και Brainstorming εργαλεία τονώνουν τη δημιουργικότητα των μαθητών και παρέχουν διαφορετικούς τρόπους για να διασυνδέσουν τις σκέψεις τους. Το Brainstorming για θέματα είναι ένας πολύ καλός συνεργατικός τρόπος στις σημερινές πρακτικές διδασκαλίας, ο οποίος ενθαρρύνει τους μαθητές να σκεφτούν έξω από το κουτί και δημιουργικά. Χρησιμοποιώντας ΤΠΕ οι φοιτητές μπορούν να χρησιμοποιούν μια σειρά από εύκολα και δωρεάν εργαλεία για να κάνουν φανταστικούς mind-maps και οπτικά γραφήματα για να απεικονίσουν ένα θέμα ή μια έννοια. Εφαρμογές όπως το online Brainstorming, το λογισμικό χαρτογράφησης μυαλού, Πίνακες για κατανεμημένη συνεργασία, SpiderScribe, Wise Mapping, ChartTool, Creately και άλλα, βοηθούν την δημιουργία ιδεών (ιδεασμός) και επιτρέπουν σε μια ομάδα να συμμετάσχει σε μια συνεδρία ιδεασμού χωρίς να είναι σωματικά μαζί. Πιο πολύπλοκα εργαλεία – πλατφόρμες για τη διαχείριση της διαδικασίας της δημιουργικότητας και πλατφόρμες Crowdsourcing – βοηθούν στη διαχείριση της διαδικασίας δημιουργικότητας.
• Τα Infographics αντιπροσωπεύουν δεδομένα με ένα πολύχρωμο και ελκυστικό τρόπο. Με τη χρήση δωρεάν εργαλείων για infographics, οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν φοβερές γραφικές παραστάσεις, οι οποίες καθιστούν την ερμηνεία των πληροφοριών ευκολότερα και ταχύτερα. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους για να δημιουργήσουν ένα infographic για ένα θέμα, ιδέα ή ό, τι θέλουν. Μπορούν να μοιράζονται αυτά τα infographics και επίσης να τα ενσωματώσουν στο blog στην τάξη τους. Μερικά δωρεάν εργαλεία για τη δημιουργία γραφημάτων είναι Wordle, Tableau, Inkspace, και πολλά άλλα.
• Εργαλεία βίντεο και ήχου επιτρέπουν στους μαθητές να δημιουργήσουν τα δικά τους βίντεο / έξοδο ήχου και να τα μοιραστούν με την τάξη τους στο blog της τάξης ή στην ιστοσελίδα του σχολείου. Μερικά εργαλεία δημιουργίας βίντεο για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι Jing, Camstudio, Screenr, κ.λπ. Μερικά εργαλεία καταγραφής ε ήχου ίναι Vocaro, Audio Pal, Record MP3 και πολλά άλλα.
• Τα εργαλεία ψηφιακής αφήγησης παρουσιάζουν ένα ισχυρό μέσο για να επικοινωνούν με τους άλλους. Βελτιώνουν τις δημιουργικές ικανότητες των μαθητών και τους βοηθά να εξερευνήσουν τη σημασία της δικής τους εργασίας και εμπειρίας. Οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν τις δικές τους ψηφιακές ιστορίες με πολλά διαθέσιμα δωρεάν εργαλεία, δηλαδή, Story Bird, PicLits, Slidestory και περισσότερα. Στο παρόν υπάρχουν διαθέσιμες επίσης εφαρμογές για τα κινητά τους τηλέφωνα, τα οποία χρησιμοποιούν οι μαθητές και μπορούν να δημιουργήσουν την ιστορία τους οποτεδήποτε και οπουδήποτε.
• Τα παιχνίδια είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για την προώθηση της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Τα εκπαιδευτικά παιχνίδια κρατούν τους μαθητές δραστηριοποιημένους με τη μελέτη τους, αναφλέγουν το διαδραστικό και ευφάνταστο στοιχείο στον τρόπο σκέψης τους και το αναδεύουν προς τη δημιουργικότητα. Μερικά εκπαιδευτικά παιχνίδια ελεύθερα διαθέσιμα στο διαδίκτυο είναι Capital Penguin, Grammar Gorillas, FunBrain.com και περισσότερα.

Συμπεράσματα

Όπως δείχνει η εμπειρία, οι μαθητές χρειάζονται ένα επίπεδο ικανότητας, το οποίο έχει λιγότερο να κάνει με λειτουργικές δεξιότητες επειδή χρησιμοποιούν ΤΠΕ με φυσικό τρόπο και χωρίς το φόβο της αποτυχίας. Η NetGen ήδη σκέφτεται ψηφιακά, αλλά πρέπει να μάθει πώς να εφαρμόσει αυτές τις ισχυρές μορφές τεχνολογίας, με τρόπους που τους επιτρέπουν να εργαστούν δημιουργικά, να καινοτομήσουν και να αναπτύξουν πρωτότυπα αποτελέσματα, και με την δεοντολογική χρήση άλλων πηγών χωρίς plagiarising ή επίτηδες επιβλαβή για άλλους . [10]

Η οικοδόμηση μιας κουλτούρας ανοιχτής καινοτομίας απαιτεί ανταμοιβή της ομαδικής εργασίας και οργανωτικές αλλαγές που ενισχύουν την εσωτερική και εξωτερική συνεργασία. Τα παγκόσμια δίκτυα καινοτομίας σχηματίζονται. Και αυτό είναι το κλειδί ρόλος της εκπαίδευσης να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους σε θέση να συνεργαστούν και να μοιραστούν τις ιδέες τους με άλλους, χωρίς το φόβο της αποτυχίας.