Στόχος της ενότητας

Ο κύριος στόχος αυτής της ενότητας είναι να εισάγει την ιδέα της εξατομίκευσης της εκπαίδευσης και της εξατομικευμένης μάθησης, καθώς και την πιθανή χρήση των ΤΠΕ για την υποστήριξη της εξατομικευμένης μάθησης. Θα εξηγήσουμε επίσης τις σχέσεις μεταξύ εξατομικευμένης μάθησης και της δια βίου μάθησης.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Μετά από μελέτη αυτής της ενότητας θα είστε σε θέση να:

• εξηγήσετε τον όρο εξατομικευμένη μάθηση
• ονομάσετε τα πέντε τυπικά βασικά συστατικά της εξατομικευμένης μάθησης
• περιγράψετε τις δυνατότητες χρήσης των ΤΠΕ για την υποστήριξη εξατομικευμένης μάθησης

 

Εισαγωγή

Η ιδέα της εξατομίκευσης της εκπαίδευσης μπορεί να αναχθεί στον ΧΙΧ αιώνα, όταν η Helen Parkhurst [59] δημιούργησε το Σχέδιο Dalton δηλώνοντας ότι ο κάθε μαθητής μπορεί να προγραμματίσει το πρόγραμμα σπουδών του ή της, προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές του ή της, να προωθήσει την ανεξαρτησία και την αξιοπιστία, να ενισχύσει τις κοινωνικές δεξιότητες και το αίσθημα ευθύνης του μαθητή απέναντι στους άλλους.

Σύμφωνα με το [58], ο όρος εξατομικευμένη μάθηση, ή εξατομίκευση, αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων, μαθησιακών εμπειριών, διδακτικών προσεγγίσεων και στρατηγικών ακαδημαϊκής υποστήριξης που προορίζονται για την αντιμετώπιση διακριτών μαθησιακών αναγκών, ενδιαφερόντων, φιλοδοξιών, ή πολιτιστικών υποβάθρων των φοιτητών. Ο άλλος ορισμός δίνεται στο [60] αναφέρει ότι: Εξατομικευμένη μάθηση είναι η προσαρμογή της παιδαγωγικής, του προγράμματος σπουδών και μάθησης από τους μαθητές ή για τους μαθητές, ώστε να ανταποκρίνονται στις διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες και τις προσδοκίες τους. Η εξατομικευμένη μάθηση θεωρείται γενικά ως μια εναλλακτική λύση για τη λεγόμενη «one-size-ταιριάζει σε όλους» προσέγγιση στην εκπαίδευση στην οποία οι εκπαιδευτικοί μπορούν, για παράδειγμα, να παρέχουν σε όλους τους μαθητές σε ένα δεδομένο μάθημα τον ίδιο τύπο της διδασκαλίας, τις ίδιες εργασίες, και τις ίδιες αξιολογήσεις με μικρή διακύμανση ή τροποποίηση από μαθητή σε μαθητή. Η εξατομικευμένη μάθηση μπορεί επίσης να ονομασθεί μαθητοκεντρική μάθηση, δεδομένου ότι ο γενικός στόχος είναι να δώσει πρωταρχική σημασία στις ατομικές μαθησιακές ανάγκες στις σημαντικές εκπαιδευτικές και επιμορφωτικές αποφάσεις, και όχι να προτιμηθεί αυτό που θα μπορούσε να είναι πιο βολικό, ή πιο εύκολο από πλευράς οργάνωσης για τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία. Η ιδέα της εξατομίκευσης εφαρμόζεται ευρέως στην ηλεκτρονική μάθηση.

Πρέπει να αναφερθεί στην αρχή ότι η εξατομικευμένη μάθηση δεν είναι μια επιστροφή στις μαθητοκεντρικές θεωρίες, και δεν είναι για να κάνει τους μαθητές/ σπουδαστές να μάθουν από μόνοι τους. Το σκεπτικό της εξατομικευμένης μάθησης είναι να βελτιώσει τις προδιαγραφές με επίκεντρο τη διδασκαλία και τη μάθηση σχετικά με τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών.

Η εξατομικευμένη μάθηση συνήθως έχει πέντε βασικά συστατικά που όλοι πρέπει να καταλάβουν για να κάνουν τους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση και το σχεδιασμό της δικής τους μάθησης:

1. Μαθαίνοντας πώς να μάθουν: βοήθεια των μαθητών να αναπτύξουν ένα ρεπερτόριο δεξιοτήτων μάθησης και στρατηγικών για να υποστηρίξουν την ανάπτυξή τους ως αυτο-κατευθυνόμενοι μαθητές
2. Αξιολόγηση για τη μάθηση: χρησιμοποίηση μιας σειράς τεχνικών αξιολόγησης, με έμφαση στην διαμορφωτική αξιολόγηση που εμπλέκει το μαθητή.
3. Διδασκαλία και μάθηση στρατηγικών: ανάπτυξη πλήρους ρεπερτορίου στρατηγικών, με μαθητή και δάσκαλο να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με το ποια να χρησιμοποιήσουν και πότε.
4. Επιλογή προγράμματος σπουδών: παροχή στους εκπαιδευόμενους καθοδηγούμενων ευκαιριών να αναπτύξουν τις ατομικές διαδρομές μάθησης που αναπτύσσουν τις δεξιότητες και όχι τη γνώση.
5. Καθοδήγηση και υποστήριξη: διασφάλιση ότι οι μαθητές έχουν μια σχέση mentoring ένας-προς-έναν με έναν ενήλικα, και ότι θα ωφεληθούν από την αμοιβαία υποστήριξη.

 

ΤΠΕ ως υποστήριξη της εξατομικευμένης μάθησης

Η εξέλιξη των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) και τα ψηφιακά εργαλεία ανάπτυξης περιεχομένου έκαναν την εξατομικευμένη μάθηση διαθέσιμη στο ευρύτερο κοινό. Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα των ΤΠΕ στη μάθηση, όπως αναφέρεται στο [61]:

• Οι ΤΠΕ μπορούν να παρουσιάσουν το περιεχόμενο σε μια συναρπαστική και ελκυστική μορφή
• Οι ΤΠΕ βοηθούν τους εκπαιδευτικούς να καταγράφουν και να παρακολουθούν συνεχώς την πρόοδο του κάθε μαθητή
• Οι ΤΠΕ επιτρέπουν προσαρμοσμένη παράδοση του σχετικού εκπαιδευτικού υλικού σε κάθε μαθητή
• Οι ΤΠΕ μπορούν να δημιουργήσουν virtual κοινωνικές κοινότητες μεταξύ των διαφόρων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ομάδων μαθητών ή εκπαιδευτικών
• Οι ΤΠΕ διευκολύνουν τις δεξιότητες «μαθαίνοντας να μαθαίνω»

 

Οι ΤΠΕ επιτρέπουν την εφαρμογή των παραπάνω συστατικών της εξατομικευμένης μάθησης ως εξής:

• Για την αξιολόγηση της μάθησης: Η αξιολόγηση σε ένα κλασικό εκπαιδευτικό ίδρυμα συνήθως περιορίζεται σε εξετάσεις στο τέλος μιας ενότητας μάθησης. Συνήθως συνοδεύεται από βαθμολογία και πρωταρχικός στόχος της είναι να συγκρίνει τα επιτεύγματα των μαθητών με προδιαγραφές. Πιο λεπτομερής αξιολόγηση των αναγκών, ικανοτήτων και της προόδου των μαθητών ήταν πάρα πολύ δύσκολο να εκτελέσει. Οι πρόοδοι στα διάφορα συστήματα διαχείρισης μάθησης (LMS) έκανε πραγματικότητα μια αυτοματοποιημένη αξιολόγηση που συμβαίνει καθόλη τη διαδικασία της μάθησης. Τα πλήρη στοιχεία σχετικά με την πρόοδο των μαθητών, συμπεριλαμβανομένων των τεστ πολλαπλών επιλογών, τα χαρτοφυλάκια, τα έργα σε εξέλιξη, τα αποτελέσματα των συνομιλιών, κλπ μπορούν να συλλέγονται με τον επιθυμητό ρυθμό. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις πληροφορίες για να λαμβάνουν αποφάσεις με βάση τα δεδομένα σχετικά με την προσαρμογή της διδασκαλίας σε κάθε μαθητή.
• Για την αποτελεσματική διδασκαλία και μάθηση: Ακόμα και οι καλύτεροι δάσκαλοι πρέπει να χρησιμοποιούν τις καθολικές στρατηγικές διδασκαλίας για την παράδοση των μαθημάτων στους μαθητές στην παραδοσιακή τάξη. Έτσι, η προσέγγιση «ένα μέγεθος ταιριάζει σε όλους» είναι ένα βασικό μέτρο για να κρατήσει τις τάξεις σε ροή. Οι τεχνολογίες της πληροφορίας κάνουν την εξατομικευμένη διδασκαλία δυνατή μέσω της προσαρμογής των στρατηγικών μάθησης και του περιεχομένου σε κάθε μαθητή. Αυτή η προσέγγιση έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής στα e-Learning, αλλά μπορεί επίσης να εφαρμοστεί στην τάξη, όταν η επιλεκτική διανομή ψηφιακού περιεχομένου γίνεται μέρος της εξατομικευμένης διδασκαλίας.
• Για εξατομίκευση του προγράμματος σπουδών: Οι μαθητές μέσα σε μια ομάδα στο τυπικό περιβάλλον της τάξης πρέπει να ακολουθήσουν το ίδιο πρόγραμμα μάθησης σε ένα ρυθμό που επιτρέπει ακόμα και στους κακούς μαθητές να μαθαίνουν το υλικό. Αυτό υπονομεύει την πρόοδο των ταλαντούχων σπουδαστών. Με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των κινητών συσκευών μάθησης μπορεί να γίνει εξατομίκευση όχι μόνο των μέσων μάθησης, αλλά και των προγραμμάτων σπουδών για κάθε μαθητή. Σε κάθε άτομο στην τάξη μπορεί να παρουσιάζεται το υλικό που αυτός ή αυτή χρειάζεται. Ένα σύστημα διαχείρισης μάθησης θα παρακολουθεί τις εξελίξεις του κάθε μαθητή στην τάξη, εξασφαλίζοντας ότι το βασικό υλικό θα καλύπτεται από τον καθένα, αλλά και δίνοντας την ευκαιρία για μια σε βάθος εντατική διδασκαλία στους καλύτερους μαθητές.
• Για την αλλαγή στην οργάνωση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων: Η εμφάνιση των τεχνολογιών της πληροφορίας δεν έχει αλλάξει τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στα περισσότερα, οι υπολογιστές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται κυρίως ως εργαλεία για τη διδασκαλία των τεχνολογιών της πληροφορίας και δεν αλλάζουν τον τρόπο που οι μαθητές μαθαίνουν άλλα θέματα. Όταν χρησιμοποιούνται για την εξατομικευμένη διδασκαλία και τη μάθηση, οι υπολογιστές και οι φορητές συσκευές μετατρέπουν τις αντίστοιχες διαδικασίες και επίσης αλλάζουν την οργάνωση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η διάταξη της τάξη επανασχεδιάζεται ώστε να αντανακλά τη μετατόπιση της προσοχής από το δάσκαλο στους μαθητές. Αντί των τυπικών γραμμών των πινάκων, η διαρρύθμιση της τάξης μπορεί να οργανωθεί με τέτοιο τρόπο που οι μαθητές – εξοπλισμένοι με μεμονωμένους υπολογιστές ή ταμπλέτες – θα κοιτάζουν ο ένας τον άλλο και το δάσκαλο. Οι αλλαγές του προγράμματος στην τάξη και η αντίστοιχη προσαρμογή της κατανομής των πόρων λόγω της ανάγκης να παρέχουν μια ευρύτερη επιλογή του αναλυτικού προγράμματος μπορεί να διαμεσολαβείται μέσω LMS.
• Για τη μετακίνηση της εκπαίδευσης πέρα από την τάξη: Σε έναν κόσμο χωρίς τις τεχνολογίες της πληροφορίας, η συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία απαιτεί τη φυσική παρουσία τους στην τάξη. Σήμερα, το μαθησιακό περιεχόμενο μπορεί να παραχθεί από εμπειρογνώμονες σε ψηφιακή μορφή και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα για τη διδασκαλία φοιτητών. Με τη χρήση των Web 2.0 εργαλείων και των κοινωνικών δικτύων, οι μαθητές μπορούν να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους πέρα από την τάξη. Η πρόοδός τους μπορεί να παρακολουθείται σε απευθείας σύνδεση. Οι κινητές συσκευές και η σύνδεση στο Internet επιτρέπουν στους μαθητές να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε ένα οικείο περιβάλλον μάθησης όπου κι αν βρίσκονται.

 

Ορισμένοι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η εξατομικευμένη μάθηση θα μπορούσε να μειώσει τις σχεσιακές και ηθικές διαστάσεις της εκπαίδευσης. Για να αποφευχθεί αυτό, η εξατομίκευση δεν θα πρέπει να γίνεται στα άκρα, γιατί γίνεται παρόμοια με την αυτο-μάθηση. Ο δάσκαλος που χρησιμοποιεί εξατομικευμένη μάθηση στην τάξη θα πρέπει να τη συνδυάζει με άλλες τεχνικές διδασκαλίας (διδασκαλία σε μικρές ομάδες, mentoring, κλπ).

Εξατομικευμένη μάθηση, προσαρμοσμένη μάθηση και δια βίου μάθηση

Η εξατομικευμένη μάθηση αναγνωρίζει ότι οι μαθητές αρχίζουν τη μαθησιακή εμπειρία τους από διαφορετικά σημεία αφετηρίας και ότι διαθέτουν μοναδικά ταλέντα, ικανότητες και δεξιóτητες που δεν έχουν προηγουμένως αναγνωριστεί ή δεν έχουν χρησιμοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο για να ξεπεραστούν τα εμπόδια στη μάθηση. Αναγνωρίζει ότι οι μαθητές πρέπει να μάθουν πώς να μαθαίνουν και να έχουν πρόσβαση σε διάφορες ευκαιρίες και να υποστηρίζονται για να πετύχουν στην ενήλικη ζωή. [60]

Στην εξατομικευμένη μάθηση οι εκπαιδευτικοί συνεργάζονται με μεμονωμένους μαθητές για να αξιολογήσουν τα προηγούμενα επιτεύγματα και τις εμπειρίες (προσωπικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές) του μαθητή, τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες του. Στη συνέχεια σχεδιάζουν τι να κάνουν και να πετύχουν για να φτάσουν οι μαθητές εκεί που θέλουν. Προσδιορίζονται τα προτεινόμενα βήματα για τους μαθητές και τίθενται οι στόχοι που έχουν συμφωνηθεί έτσι ώστε να έχουν την καλύτερη ευκαιρία για την επίτευξη των μελλοντικών στόχων τους. Οι ημερομηνίες αναθεώρησης καταγράφονται και οι μέθοδοι υποστήριξης προγραμμαίζονται σε ένα έγγραφο που καλείται συχνά ατομικό σχέδιο μάθησης. Αυτό το σχέδιο είναι, στην πραγματικότητα, ένας χάρτης πορείας για τη δια βίου μάθηση.

Με βάση το [62] για να συμβούν αυτά τα σχέδια, οι μαθητές θα πρέπει να έχουν δικαιώματα, το οποίο σημαίνει ότι:

• θα συμμετέχουν στην κατάρτιση προγραμμάτων εργασίας, τον προγραμματισμό και την παράδοση, στον προγραμματισμό και στην παροχή tutorials, στην καθοδήγηση συνομήλικων, στο σχεδιασμό και στην ανάπτυξη ενός προγράμματος επιπλέον δραστηριοτήτων. Η συμμετοχής των εκπαιδευομένων στις παραπάνω δραστηριότητες υποστηρίζει την ιδέα της εξατομικευμένης μάθησης. Βοηθά επίσης τους εκπαιδευόμενους να έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των πράξεών τους και των συνεπειών, των εισφορών και των ανταμοιβών.
• θα είναι ενημερωμένοι: για τα κριτήρια αξιολόγησης των προσόντων που μελετώνται, τις μεθόδους υποστήριξης και πώς μπορεί να επιτευχθούν, την πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι σήμερα, τα βήματα που πρέπει να ληφθούν για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων, τις δυνατότητες εξέλιξης και τις καθημερινές λειτουργίες των σχολείων τους. Αν οι μαθητές ενημερώνονται, είναι σε καλύτερη θέση να κάνουν επιλογές που θα τους δώσουν την καλύτερη ευκαιρία για επιτυχία.
• θα εισακούγονται: τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να λάβουν υπόψη και να ενεργούν σύφμωνα με τις απόψεις των εκπαιδευομένων. Τα σεμινάρια και η ανατροφοδότηση είναι σημαντικά για αυτό.

 

Συμπεράσματα

 

Μέσα σε αυτή την ενότητα δώσαμε προσοχή στην ιδέα της εξατομίκευσης της εκπαίδευσης και της εξατομικευμένης μάθησης και των πέντε τυπικών βασικών συνιστωσών της εξατομικευμένης μάθησης. Εξηγήσαμε επίσης πώς οι ΤΠΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη της εξατομικευμένης μάθησης σε διαφορετικά μέρη και φάσεις . Ρίξαμε μια πιο προσεκτική ματιά στις σχέσεις μεταξύ εξατομικευμένης μάθησης και δια βίου μάθησης.